Της Ελισάβετ Γεωργίου | Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια |www.be-yourself.gr
Όταν ένας άνθρωπος ασθενεί, έχει χάσει το σθένος του και …. χωρίς δύναμη καλείται να αντιμετωπίσει αυτά που συμβαίνουν μέσα και έξω από αυτόν. Μπορεί να πρόκειται για κάποιο νέο άτομο που έχει νοσήσει, για κάποιο ηλικιωμένο που οι λειτουργίες του εξασθενούν ή για κάποιο άτομο με μόνιμη ή προσωρινή αναπηρία. Σε κάθε περίπτωση οι σωματικές, συναισθηματικές και νοητικές λειτουργίες του σε διαφορετικό επίπεδο ασθενούν και υπάρχει μια εσωτερική ανισορροπία. Όταν υπάρχει μια σωματική ασθένεια, το άτομο βιώνει αρνητικά συναισθήματα και κάνει αρνητικές σκέψεις που διαταράσουν τον εσωτερικό του κόσμο. Παράλληλα, στο εξωτερικό περιβάλλον, ανάλογα με το είδος της ασθένειας, συνήθως υπάρχει μια αδυναμία να ανταποκριθεί στις επαγγελματικές, οικογενειακές και προσωπικές υποχρεώσεις.Τότε χρειάζεται υποστήριξη τόσο σε πρακτικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο. Εκει είναι το σημείο συνάντησης με το φροντιστή.
Ο φροντιστής καλείται να παρέχει στήριξη και λύσεις σε πρακτικά θέματα όπως οικονομικά, διαδικαστικά με τους γιατρούς, το σύστημα υγείας αλλά συχνά και σωματική βοήθεια στον ασθενή. Επιπλέον, ο φροντιστής έρχεται να στηρίξει τον ασθενή και στη διαχείριση των αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων που βιώνει. Ο θυμός, ο φόβος, η λύπη, η απογοήτευση ψάχνουν αντίδοτα σε μια κουβέντα, σε ένα βλέμμα, σε ένα άγγιγμα. Οι σκέψεις τέλους, ανημπόριας, εγκατάληψης ψάχνουν αντίλογο ενθάρρυνσης και ενδυνάμωσης. Εκει ο φροντιστής καλείται να δώσει το παρόν.
Φροντιστής μπορεί να είναι ο συγγενής, ο φίλος, ο νοσηλευτής αλλά και κάποιος εθελοντής. Οι φροντιστές, φροντίζουν τον ασθενή:
- είτε λόγω της σχέσης τους μαζί του γιατί το νιώθουν ως ηθική ή/και κοινωνική ανάγκη και υποχρέωση
- είτε μέσα από την επαγγελματική τους ενασχόληση το έχουν επιλέξει
- είτε στο πλαίσιο της δικής τους αντίληψης για την κοινωνική προσφορά επιλέγουν να σταθούν στο πλάι του εθελοντικά
Διαφορετικά κίνητρα αλλά ίδιος στόχος… η φροντίδα του ασθενή.
Σε ένα λεξικό βρήκα οτι φροντίδα είναι η διανοητική, ψυχολογική, πνευματική και φυσική προσφορά ενέργειας προκειμένου να επιτευχθεί η ικανοποίηση των αναγκών του ασθενή και η προαγωγή της ευεξίας του. Στα μάτια ενός ασθενή βρήκα οτι φροντίδα είναι η διάθεση του ανθρώπου που είναι πλάι του να του προσφέρει το χρόνο, τις γνώσεις αλλά και το βλέμμα αγάπης, το χέρι συμπαράστασης, το αυτί που ακούει και το στόμα που λέει λόγια στήριξης.
Τι χρειάζεται όμως ένας φροντιστής για να ανταπεξέλθει σε αυτό τον ιδιαίτερα απαιτητικό ρόλο; Μέσα από τη εμπειρία μου με μακροχρόνιους ασθενείς, κυρίως καρκινοπαθείς, διαπίστωσα οτι οι φροντιστές είναι αυτοί που συχνά ξέρουν να φροντίζουν τον ασθενή αλλά ξεχνούν να φροντίσουν … τον εαυτό τους! Καταπιέζουν τις δικές τους ανάγκες γιατί αν τις εκφράσουν θα έρθουν σε σύγκρουση με τις ηθικές, κοινωνικές, επαγγελματικές τους υποχρεώσεις. Η μεγαλύτερη παγίδα είναι όταν γίνει η διάγνωση της ασθένειας ή το ατύχημα που όλοι παθαίνουν το σοκ της πρώτης επαφής με τη μακροχρόνια ασθένεια ή την ανικανότητα. Τότε οι φροντιστές δίνουν όλη την ενέργεια να φροντίσουν τον ασθενή και αυτό τους εξαντλεί με συνέπεια σε βάθος χρόνου να εγκαταλείψουν τον ασθενή. Εχω παραδείγματα ανθρώπων που μόλις έγινε η διάγνωση του καρκίνου οι συγγενείς και φίλοι τους ακολουθούσαν στην εγχείριση και την πρώτη χημειοθεραπεία αλλά στην 9η χημειοθεραπεία πήγαιναν μόνοι τους, όταν οι σωματικές και ψυχικές αντοχές τους είχαν σαφώς μειωθεί σε σχέση με την αρχή.
Οι φροντιστές παθαίνουν το φαινόμενο του «burn out», της ψυχικής εξουθένωσης και αυτό συμβαίνει τη στιγμή που στερεύουν τα ψυχικά ή/και σωματικά τους αποθέματα. Χάνουν την ισορροπία και στη δική τους ζωή και έρχονται σε σύγκρουση με τις ανάγκες τους αλλά και τις υπόλοιπες υποχρεώσεις που έχουν. Συναντάμε περιπτώσεις ανθρώπων που στην προσπάθεια τους να περιποιηθούν έναν ασθενή έπαθαν προβλήματα με τη μέση τους από τις λάθος κινήσεις που έκαναν προκειμένου να τον σηκώσουν. Ατομα που χρέωσαν την επαγγελματική ή οικογενειακή τους κατάσταση (διαζύγιο ή μη γάμος) σε κάποιο ηλικιωμένο γονιό που χρειαζόταν φροντίδα ή κάποιο ανάπηρο αδερφό. Δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν την κατάσταση, είτε γιατί έστρεψαν αποκλειστικά την ενέργεια και το ενδιαφέρον τους στον ασθενή είτε γιατί δεν κατάφεραν να αποδεχτούν την κατάσταση και τα δικά τους συναισθήματα.
Συχνά με επισκέπτονται, ως ψυχολόγο, άτομα που θέλουν να παρακολουθήσω τους μακροχρόνιους ασθενείς που φροντίζουν και τις περισσότερες φορές είναι εμφανές οτι ψυχολογική υποστήριξη χρειάζονται πρωτίστως οι φροντιστές για να μπορέσουν να αντέξουν και να συνεχίσουν να στηρίζουν τους ασθενείς. Επίσης, άτομα που ασχολούνται με επαγγέλματα υγείας και φροντίδας ασθενών ενώ φέρνουν σαν κεντρικό θέμα στις συνεδρίες κάποιο προσωπικό τους ζήτημα τις περισσότερες φορές γίνεται εμφανές το πόσο η ψυχική τους εξουθένωση από το αντικείμενο της εργασίας τους επηρεάζει τις σχέσεις και τη ζωή τους συνολικότερα. Σε πολλές περιπτώσεις, η παροχή ψυχολογικής υποστήριξης, είτε σε ατομικό είτε σε ομαδικό πλαίσιο συμβάλει στην εκτόνωση της ψυχικής κόπωσης, στην επαναξιολόγηση της προσωπικής κατάστασης και των προτεραιοτήτων του φροντιστή και γενικότερα στη δική του εξισορρόπιση.
Επίσης, υπάρχουν ειδικά προγράμματα για τη στήριξη των φροντιστών στα νοσοκομεία για το νοσηλευτικό προσωπικό ή σε ειδικούς φορείς και συλλόγους για την εκπαίδευση και στήριξη των φροντιστών μακροχρόνιων ασθενών.
Το Σάββατο 8 Φεβρουαρίου ο Σύλλογος Καρκινοπαθών και Φίλων Νομού Εβρου «ΣυνεχίΖΩ» στο πλαίσιο της δράσης «ΣυνεζίΖΩ να με προσέχω» διοργανώσει μια εκδήλώση με θέμα «Φροντίζοντας τους φροντιστές». Εκεί θα έχω τη χαρά να μιλήσω για τους φροντιστές και πως μπορούμε αποτελεσματικότερα να τους «φροντίσουμε».
Η αξία της προσφοράς στο συνάνθρωπο είναι διαχρονική και .. ανταποδοτική! Τα οφέλη των φροντιστών κρύβονται σε λέξεις που περιέχουν πανανθρώπινα νοήματα όπως το αίσθημα της αλληλεγγύης και της αγάπης για το συνάνθρωπο, της σημαντικότητας του ευ ζην, της φιλίας ως αξία στη ζωή μας, του σεβασμού και της αναγνώρισης των όσων έχει προσφέρει ο ασθενής στη ζωή μας ως γονιός, σύντροφος, συγγενής, φίλος. Γιατί φροντίζω σημαίνει… περιποιούμαι, νοιάζομαι, σέβομαι, αγαπώ τόσο τον άλλο όσο και τον εαυτό μου!
Δείτε περισσότερα για την εκδήλωση: http://bit.ly/Facebook_SynexiZO_HSCare